Slobodan Maldini: Spomenik kraljevima, "Večernje novosti", 30. avgust 2014.

DNEVNIK ZABLUDA

SPOMENIK KRALJEVIMA

Piše Slobodan Maldini

Ove godine obeležava se sto godina od početka Prvog svetskog rata. Prema podacima Konferencije mira u Parizu 1919. Srbija je u ratu izgubila 1.247.435 ljudi, odnosno, 28% celokupnog broja stanovnika koje je imala po popisu iz 1914. godine. Unutar ovog broja poginulo je ili umrlo od rana i tifusa  402.435 vojnika.  Od 200.000 građana koji su pošli za vojskom preko Albanije poginulo je ili umrlo oko 140.000. Prema proceni Kraljevine SHS na Mirovnoj konferenciji u Versaju, ratna šteta Srbije bila je u vrednosti polovine njene tadašnje ukupne nacionalne imovine.

Poput većine srpskog muškog stanovništva, moji pradeda i deda zajedno su učestvovali u ratu. Imali su sreću da se vrate kući živi. Njihova odiseja obuhvatila je albansku golgotu, oporavak u srpskom vojnom logoru u Bizerti u Tunisu i trijumfalni povratak u zemlju. Posleratne godine moj deda je proveo u Francuskoj na školovanju.

Kao mladi student, napravio sam put tragom svojih predaka. Interesantna destinacija bilo je srpsko vojno groblje u Bizerti. Međutim, veliko iznenađenje doživeo sam u Parizu, gde sam prvi put ugledao na najprestižnijoj lokaciji nedaleko od Trijumfalne kapije, na Trgu Aleksandra 1. Jugoslovenskog, Spomenik kralju Aleksandru Prvom Jugoslovenskom i  Petru Prvom Srpskom. Pariski spomenik podigla je Kraljevini Srbiji Republika Francuska posle pobede u 1. svetskom ratu 1918. Istovremeno, dodelila je značajnom trgu u 16. arondismanu u Parizu ime Kralja Petra Prvog Karađorđevića. Nije mi poznato da je ovako visoku počast doživela druga evropska država. Spomenik predstavlja klasičnu kompoziciju sačinjenu od čak sedam ljudskih figura, sa centralno postavljenim konjem na kojem jaše Aleksandar Prvi, kralj Jugoslavije. Pored konja nalaze se kralj Petar Prvi i maršal Francuske Franše d'Epere. Spomenik je 1936. izradio francuski skulptor Maksim Real de Sart, izlila ga je radionica Diren, a arhitekta je bio Anri Šajo.

Već skoro dve decenije beogradski arhitekta Milan Pališaški bezuspešno ubeđuje srpske vlasti da podignu repliku ovog spomenika u Beogradu. Njegovoj kampanji pridružili su se Akademija arhitekture Srbije i brojni doajeni srpske arhitekture, uključujući arhitektu Mihajla Mitrovića. Predložena lokacija je plato između Novog i Starog dvora, u Pionirskom parku. Prvi povod postavljanja spomenika bila je 200. godišnjica Prvog srpskog ustanka 2004. Najnoviji povod je 100. godišnjica početka Prvog svetskog rata. U blizini dva Dvora podignuti su spomenici: Nadeždi Petrović, Ivi Andriću, fontana i tzv. Kajmakčalanska osmatračnica. Na istom gradskom prostoru najavljeno je otkrivanje spomenika ruskom caru Nikolaju Romanovu, koji će uskoro biti dopremljen iz Moskve. Ova godina je zadnja svečana prilika da se odužimo i podignemo spomenik našim kraljevima čiji se grb i danas vijori na zastavi Srbije.