Dnevnik zabluda
Kultura ispod tepiha
Piše Slobodan Maldini
Na trasi rimskog puta koji je spajao istočni i zapadni
deo Rimskog carstva, nedaleko od antičke Remezijane (današnje Bele Palanke),
rodnog mesta svetog Nikite Remezijanskog, otkrivena je ranohrišćanska bazlika.
Ova građevina je svedočanstvo samih početaka hrišćanske civilizacije na
Balkanu. Obzirom da preko te lokacije prelazi trasa budućeg auto puta E80 koji
vodi prema Bugarskoj, u toku gradnje ostaci ove bazilike biće zatrpani. Ta okolnost
izazvala je burne reakcije arheologa koji zastupaju stav da kulturno blago ne
treba zatrpavati i skrivati od očiju javnosti. Prema stručnjacima, cena
izmeštanja autoputa ili bazilike mala je u odnosu na vrednost ovog kulturnog
dobra. Iako bazilika nije upisana u listu nacionalnih kulturnih dobara, javnost
se opredelila za stav da je ne treba zatrpavati. Zbog svega, na lokalitetu je održan i protest za
spas kulturnog dobra. Međutim, problem sa bazilikom na lokalitetu Kladenčište
kod Bele Palanke nije usamljen. Postoje brojni slučajevi kada se arheološki
lokaliteti ispreče u realizaciji nekog graditeljskog projekta.
Tokom
višegodišnjih prirema za izgradnju luksuznog tržnog centra na lokaciji u
Rajićevoj ulici u Beogradu otkriveni su ostaci vojnog utvrđenja iz antičkog
doba. Arheološko nalazište je sačuvano: pokretni arheološki materijal je
obrađen i konzervisan, a ostali delovi arhitekture i ostaci ulice su delimično
konzervisani i biće prezentovani posle završetka izgradnje. U Beogradu se
prošle godine stručna javnost usprotivila nameri gradskih vlasti da se zbog
gradnje podzemne garaže uništi arheološki lokalitet Studentskog parka, gde je
bilo sedište rimskog foruma. Predloženo je da se sačuva površinski sloj zemlje
dubine 4 metara u kom se nalaze arheološki ostaci.
Prošle zime
arheolozi novosadskog Zavoda za zaštitu spomenika kulture radili su iskopavanja
na groblju nekadašnje Svetojovanske crkve koje je pronađeno ispod kolovoza na
Žitnom trgu. Groblje je otkriveno tokom radova na rekonstrukciji ulice Vojvode
Bojovića u centru Novog Sada. Ovo groblje nastalo je u 18. veku, kada je
sagrađena i Svetojovanska crkva. Godine 1921. bogomolja je srušena, ali je
izvršena samo delimična ekshumacija grobova. Grobovi su popisani, a kosti
izvađene i prebačene u zajedničku grobnicu.
Antički grad
Sirmijum (na slici), jedna od četiri prestonice Rimskog carstva, nalazio se na
prostoru Sremske Mitrovice. U Sirmijumu ili njegovoj okolini rođeno je 7 (po
drugom mišljenju 10) vladara Rimskog carstva. Danas se taj arheološki lokalitet
nalazi sakriven ispod temelja kuća. 1970-tih grupa arheologa sponzorisanih od
vlade SAD ponudila je opštinskim vlastima Sremske Mitrovice da sagradi potpuno
nov grad na drugoj lokaciji, da bi zauzvrat dobila dozvolu za iskopavanje
Sirmijuma u celini. Ovu ponudu opštinska uprava nije ni razmatrala.