DNEVNIK ZABLUDA
SPOMENIK KRALJEVIMA
Piše Slobodan Maldini
Ove godine obeležava se sto godina od početka Prvog
svetskog rata. Prema podacima Konferencije mira u Parizu 1919. Srbija je u ratu
izgubila 1.247.435 ljudi, odnosno, 28% celokupnog broja stanovnika koje je
imala po popisu iz 1914. godine. Unutar ovog broja poginulo je ili umrlo od
rana i tifusa 402.435 vojnika. Od 200.000 građana koji su pošli za vojskom
preko Albanije poginulo je ili umrlo oko 140.000. Prema proceni Kraljevine SHS
na Mirovnoj konferenciji u Versaju, ratna šteta Srbije bila je u vrednosti
polovine njene tadašnje ukupne nacionalne imovine.
Poput većine srpskog muškog stanovništva, moji pradeda i
deda zajedno su učestvovali u ratu. Imali su sreću da se vrate kući živi. Njihova
odiseja obuhvatila je albansku golgotu, oporavak u srpskom vojnom logoru u
Bizerti u Tunisu i trijumfalni povratak u zemlju. Posleratne godine moj deda je
proveo u Francuskoj na školovanju.
Kao mladi student, napravio sam put tragom svojih
predaka. Interesantna destinacija
bilo je srpsko vojno groblje u Bizerti. Međutim, veliko iznenađenje doživeo sam
u Parizu, gde sam prvi put ugledao na najprestižnijoj lokaciji nedaleko od
Trijumfalne kapije, na Trgu Aleksandra 1. Jugoslovenskog, Spomenik kralju
Aleksandru Prvom Jugoslovenskom i Petru
Prvom Srpskom. Pariski spomenik podigla je Kraljevini Srbiji Republika
Francuska posle pobede u 1. svetskom ratu 1918. Istovremeno, dodelila je
značajnom trgu u 16. arondismanu u Parizu ime Kralja Petra Prvog Karađorđevića.
Nije mi poznato da je ovako visoku počast doživela druga evropska država. Spomenik
predstavlja klasičnu kompoziciju sačinjenu od čak sedam ljudskih figura, sa
centralno postavljenim konjem na kojem jaše Aleksandar Prvi, kralj Jugoslavije.
Pored konja nalaze se kralj Petar Prvi i maršal Francuske Franše d'Epere. Spomenik
je 1936. izradio francuski skulptor Maksim Real de Sart, izlila ga je radionica
Diren, a arhitekta je bio Anri Šajo.
Već skoro dve
decenije beogradski arhitekta Milan Pališaški bezuspešno ubeđuje srpske vlasti
da podignu repliku ovog spomenika u Beogradu. Njegovoj kampanji pridružili su
se Akademija arhitekture Srbije i brojni doajeni srpske arhitekture,
uključujući arhitektu Mihajla Mitrovića. Predložena lokacija je plato između
Novog i Starog dvora, u Pionirskom parku. Prvi povod postavljanja spomenika
bila je 200. godišnjica Prvog srpskog ustanka 2004. Najnoviji povod je 100.
godišnjica početka Prvog svetskog rata. U blizini dva Dvora podignuti su
spomenici: Nadeždi Petrović, Ivi Andriću, fontana i tzv. Kajmakčalanska
osmatračnica. Na istom gradskom prostoru najavljeno je otkrivanje spomenika
ruskom caru Nikolaju Romanovu, koji će uskoro biti dopremljen iz Moskve. Ova godina
je zadnja svečana prilika da se odužimo i podignemo spomenik našim kraljevima čiji
se grb i danas vijori na zastavi Srbije.