Dnevnik zabluda
Englezovac
Piše Slobodan Maldini
Nakon NATO agresije na Jugoslaviju i ulaska međunarodnih
vojnih snaga na Kosovo, Britanski prestolonaslednik Čarls je 1999. bio u poseti
Kosovu. Nedavno je ponovo bio u Srbiji. Zajedno sa suprugom Kamilom obišao je u
Beogradu Kalemegdansku tvrđavu i Hram svetog Save. Tom prilikom, princ se "iznenadio"
kada je čuo podatak da je Beograd u 19. i 20. veku bio više puta bombardovan. Anglo-američke
vazdušne snage u vreme Drugog svetskog rata bombardovale su Beograd 11 puta. Najteže
žrtve zabeležene su u bombardovanju 16. i 17. aprila 1944. godine, na prvi i
drugi dan Uskrsa. U napadu na Beograd učestvovalo je 600 bombardera koji su na
grad nesmetano ispuštali "tepih bombe", jer protivavionska odbrana
nije postojala. Britanci su te godine
ponovo bombardovali Beograd 21. i 24. aprila, 18. maja, 6. juna, 8. jula i 6.
septembra. U tadašnjim bombardovanjima Beograda i Zemuna stradalo je više od 4.200
stanovnika.
Međutim, možda bi se naš visoki gost iz Velike Britanije
još više iznenadio da mu je neko, prilikom posete Hramu sv. Save na Vračaru,
rekao da je ova građevina, koja je po površini i zapremini najveći pravoslavni
hram na svetu, nastala zahvaljujući poklonu jednog Škota. Naime, današnji Hram sv. Save sagrađen je na
zemljištu koje je gradu poklonio Fransis Makenzi. Ovaj Škot iz Plimuta koji se
bavio poljoprivredom i humanitarnim radom, došao je u Beograd 1876. na poziv srpskog
ministra inostranih poslova Čedomilja Mijatovića da podstiče i širi religioznost kod Srba i tu
ostao do smrti 1895. Radio je u britanskoj ambasadi i bio je vrlo bogat
i uticajan. Vođen poslovnim duhom, Makenzi je kupio močvarno zemljište na kojem
su se gnezdile divlje patke, tzv. "Simićev majur", na mestu današnje
Slavije. Iako je želeo da se tu bavi poljoprivrednim radovima, ubrzo je od toga
odustao i isparcelisao zemljište, jer je uvideo mogućnosti urbanizacije grada
na tom području. Na tzv. "Englezovcu" on je prosekao široke ulice, isplanirao
blokove stambenih i poslovnih zgrada, čime je odredio urbanu matricu budućeg
dela grada. Na placevima su ubrzo podignute stambene dvospratne kuće, a na trgu
Slavija sagrađeni su hotel Slavija i Sala mira. Zaslugom vizionara Makenzija
nastao je novi urbani centar Beograda, koji se pružao između današnje Njegoševe
ulice, trga Slavija i Svetosavskog platoa. Iako je po veroispovesti bio nazaren
i kao takav nije uživao puno poverenje Srpske pravoslavne crkve, Makenzi je
posle smrti zaveštao jedan deo svoje zemlje na Vračarskom platou za izgradnju
Hrama svetog Save. Na njegovom imanju izgrađena je najpre mala crkva sv. Save,
a potom i današnji Hram sv. Save. Danas je ovaj beogradski plato stecište
brojnih turista iz inostranstva, a hram očekuje umetnike iz Rusije koji će
postaviti mozaike na 1.230 kvm unutrašnjosti kupole, donaciju ruske kompanije
Gasprom njeft.