Slobodan Maldini: Englezovac, Večernje novosti, 26. mart 2016.

Dnevnik zabluda

Englezovac

Piše Slobodan Maldini

Nakon NATO agresije na Jugoslaviju i ulaska međunarodnih vojnih snaga na Kosovo, Britanski prestolonaslednik Čarls je 1999. bio u poseti Kosovu. Nedavno je ponovo bio u Srbiji. Zajedno sa suprugom Kamilom obišao je u Beogradu Kalemegdansku tvrđavu i Hram svetog Save. Tom prilikom, princ se "iznenadio" kada je čuo podatak da je Beograd u 19. i 20. veku bio više puta bombardovan. Anglo-američke vazdušne snage u vreme Drugog svetskog rata bombardovale su Beograd 11 puta. Najteže žrtve zabeležene su u bombardovanju 16. i 17. aprila 1944. godine, na prvi i drugi dan Uskrsa. U napadu na Beograd učestvovalo je 600 bombardera koji su na grad nesmetano ispuštali "tepih bombe", jer protivavionska odbrana nije postojala.  Britanci su te godine ponovo bombardovali Beograd 21. i 24. aprila, 18. maja, 6. juna, 8. jula i 6. septembra. U tadašnjim bombardovanjima Beograda i Zemuna stradalo je više od 4.200 stanovnika.

Međutim, možda bi se naš visoki gost iz Velike Britanije još više iznenadio da mu je neko, prilikom posete Hramu sv. Save na Vračaru, rekao da je ova građevina, koja je po površini i zapremini najveći pravoslavni hram na svetu, nastala zahvaljujući poklonu jednog Škota. Naime, današnji Hram sv. Save sagrađen je na zemljištu koje je gradu poklonio Fransis Makenzi. Ovaj Škot iz Plimuta koji se bavio poljoprivredom i humanitarnim radom, došao je u Beograd 1876. na poziv srpskog ministra inostranih poslova Čedomilja Mijatovića  da podstiče i širi religioznost kod Srba i tu ostao do smrti 1895. Radio je u britanskoj ambasadi i bio je vrlo bogat i uticajan. Vođen poslovnim duhom, Makenzi je kupio močvarno zemljište na kojem su se gnezdile divlje patke, tzv. "Simićev majur", na mestu današnje Slavije. Iako je želeo da se tu bavi poljoprivrednim radovima, ubrzo je od toga odustao i isparcelisao zemljište, jer je uvideo mogućnosti urbanizacije grada na tom području. Na tzv. "Englezovcu" on je prosekao široke ulice, isplanirao blokove stambenih i poslovnih zgrada, čime je odredio urbanu matricu budućeg dela grada. Na placevima su ubrzo podignute stambene dvospratne kuće, a na trgu Slavija sagrađeni su hotel Slavija i Sala mira. Zaslugom vizionara Makenzija nastao je novi urbani centar Beograda, koji se pružao između današnje Njegoševe ulice, trga Slavija i Svetosavskog platoa. Iako je po veroispovesti bio nazaren i kao takav nije uživao puno poverenje Srpske pravoslavne crkve, Makenzi je posle smrti zaveštao jedan deo svoje zemlje na Vračarskom platou za izgradnju Hrama svetog Save. Na njegovom imanju izgrađena je najpre mala crkva sv. Save, a potom i današnji Hram sv. Save. Danas je ovaj beogradski plato stecište brojnih turista iz inostranstva, a hram očekuje umetnike iz Rusije koji će postaviti mozaike na 1.230 kvm unutrašnjosti kupole, donaciju ruske kompanije Gasprom njeft.