Dnevnik zabluda
Staro sajmište
Piše Slobodan Maldini
Početak ovog meseca bio je u znaku Oluje. Tokom ove vojne
akcije Republike Hrvatske protiv Srba iz Krajine ubijeno je preko 2.000 a
proterano oko 250.000 civila. Vojni patron Hrvatskoj u Oluji bila je američka
vojno konsultantska kompanija MPRI, a nju su Srbi Krajišnici tužili sudu u
Čikagu za saučesništvo tražeći odštetu 10 milijardi dolara. Dok skriveno od
medija američki generali nude Krajišnicima finansijsku nagodbu, Hrvatska
proslavlja "vojnu pobedu" protiv sopstvenog stanovništva. Na dan kada
se u Hrvatskoj praznuje, u Srbiji i Republici Srpskoj žale zbog žrtava tog pogroma.
Međutim, kakve veze ima proterivanje stanovništva sa kulturom? Ovih dana u
Srbiji su nastali novi "prognanici". Naime, grupa naših elitnih
likovnih umetnika dobila je rešenja u kojima se od njih traži da napuste svoje
ateljee koje decenijama koriste u objektima beogradskog Starog sajmišta. Ove
ateljee svojevremeno su dobili od države. O čemu je reč?
Staro sajmište je kompleks zgrada podignut 1938. na levoj
obali Save pored Mosta kralja Aleksandra (današnji Brakov most). Na arhitektonskom
konkursu za Staro sajmište 1936. skrenuli su pažnju radovi Milana Zlokovića i
Milorada Pantovića, a realizovani su projekti arhitekata Tehničke direkcije
beogradske opštine Milivoja Tričkovića, Đorđa Lukića i Rajka Tatića. Na modernom
kompleksu površine 15.000 kvm održavane su međunarodne izložbe na kojima je
promovisana ekonomija Kraljevine Jugoslavije. Nakon okupacije Jugoslavije
aprila 1941. godine, teritorija zapadno od Save postala je deo Nezavisne države
Hrvatske. Most kralja Aleksandra je srušen. Prvo što je urađeno pod ustaškim
režimom, bila je adaptacija Starog sajmišta u koncentracioni logor. U srcu
tadašnjeg Novog Beograda, neposredno pored nove granice sa Srbijom, adaptiran
je sajamski kompleks u jedini koncentracioni logor u tadašnjoj Evropi koji je
imao rasno ime, specijalizovan za Jevreje, mada su u njemu bili i Srbi i Romi.
Samo od 1941. do 1942. godine, u njemu je zatočeno oko 7.000 osoba.
Posle rata, na inicijativu Moše Pijade u Staro sajmište
uselili su se umetnici. Iako često bez osnovnih životnih uslova - grejanja i
struje, tu su stvarali mnogi doajeni kao Olga Jevrić i Raša Todosijević. Zbog izgradnje
Memorijalnog kompleksa žrtvama logora na Starom sajmištu, danas se ateljei
umetnika iseljavaju. Iako nisam siguran da bih mogao i sam da živim i radim na
mestu logora, sa saznanjem da se ispod boje na zidovima moga ateljea nalaze tragovi
krvi mučenih logoraša, mislim da je društvo ovoga puta zatajilo. Umesto
isterivanja doajena na ulicu i stvaranja novih "izbeglica", mnogo
bolje rešenje je njihovo uključenje u program realizacije projekta novog
memorijalnog centra. A aktivno prisustvo umetnika u radu budućeg Memorijalnog
centra je sjajna prilika za obogaćenje njegovog programa.
No comments:
Post a Comment