Spomenik i njegovi simboli, "Večernje novosti", 30. mart 2018.

Dnevnik zabluda

Spomenik i njegovi simboli

Piše Slobodan Maldini

Na konkurs za podizanje spomenika Stefanu Nemanji ispred Glavne železničke stanice u Beogradu pozvani su vajari: Rus Aleksandar Rukavišnikov, Kinez Vu Veišan, Italijan Robert Barni i Slovenac Mirsad Begić. Svi su dobili visoka obeštećenja. Prva nagrada dodeljena je Aleksandru Rukavišnikovu za skulpturu koja teško da predstavlja nešto više od zanatski dobro urađenog posla. Srpski vladar predstavljen je u stilu junaka klasičnog stripa ili lika u istorijskom filmu, sa umetničkim pretenzijama i ciljem da skulptura bude estetski dostupna širokom krugu ljudi. Ova vajarska kompozicija podseća na slične podignute u novije vreme u Skoplju i Moskvi, načinjene da povlađuju nerazvijenom ukusu i potrebama ljudi koji čine tipičan uzorak masovne kulture. U kulturno razvijenim sredinama, ova pojava se smatra kičem, jer predstavlja grubo snižavanje umetničkih vrednosti u kulturi društva.

Prvonagrađeno rešenje ruskog vajara plaćeno je više od 50.000 evra, što nije viđeno u skoroj istoriji domaćih vajarskih konkursa. Za ovaj iznos autorskih prava, mnogi srpski vajari realizovali bi ceo spomenik. Ali, koje nam poruke šalje ruski vajar?

Pažnju posmatrača skulpture privlači krst u desnoj Stefanovoj ruci. To je ruski pravoslavni krst, koji nije prisutan u srpskom vajarstvu i crkvenoj arhitekturi. Ovaj za rusku crkvu karakterističan krst sa dve horizontale i trećom zakošenom pod uglom, nije u primeni na zdanjima Srpske pravoslavne crkve. Krstovi koje srećemo u srpskoj kulturi, uključujući i one na kubetu manastira Hilandara, sa ocilima na Hramu Svetog Save u Beogradu ili na crkvi manastira Studenice, u biti se razlikuju od ruskog krsta koji drži Stefan Nemanja na Rukavišnjikovom spomeniku. Iznad severnih vrata Nemanjine Bogorodičine crkve u Studenici nalazi se autentičan poznati Studenički krst iz 12. veka, prepoznatljiv znak iz doba Stefana Nemanje. Krst na skulpturi ruskog vajara nema sličnosti ni sa studeničkim.

Spomenik sadrži i druge detalje koji ga udaljuju od srpske kulture i približuju ruskoj. Statua Stefana Nemanje podignuta je na postolju koje formom predstavlja poznato Faberžeovo jaje. Uskršnja jaja koja je napravio ruski juvelir Karl Petar Faberže za ruske careve danas se smatraju simbolom moći u novoj Rusiji, ali ne i Srbiji. I drugi simboli na skulpturi nemaju veze sa srpskom istorijom. Postament spomenika - Faberžeovo jaje - postavljen je na čauri maka. Ovaj simbol sna i smrti zbog opijuma koji se iz njega ekstrakuje, nije primeren rađanju Srbije. Takođe nije prikladno ni prisustvo bršljana, biljke koja predstavlja vernost, privrženost, snažnu ljubav i prijateljstvo, ali može da bude i otrovna. Verujući u večnu sponu Rusije i Srbije, srpski žiri i ruski vajar zaboravili su na osnovni cilj spomenika - da simbolizuje rađanje srpske države i veliča srpskog vladara.

Na fotografiji: Spomenik Stefanu Nemanji, rad Aleksandra Rukavišnjikova