Dnevnik zabluda
Oteto kulturno blago
Piše Slobodan Maldini
U novijoj
istoriji, Srbija je prošla kroz brojne ratove. Oni su ostavili dubok trag u
našoj kulturi. U njima smo izgubili veliki broj kulturno-istorijskih spomenika,
kao nijedna država u regionu. Naši vredni spomenici su uništeni u granatiranju,
bombardovanju, ili su oteti i odneti iz zemlje. Imao sam priliku da vidim tzv.
"Minhenski psaltir", najraskošniju srpsku rukopisanu knjigu iz 14.
veka. Nju je tokom Velikog bečkog rata 1688. oteo jedan bavarski oficir iz
fruškogorskog manastira Privina glava. Danas je ona deo kolekcije Bavarske
biblioteke iz Minhena. "Nikoljsko jevanđelje" iz 13. veka (na slici),
vlasništvo manastira Nikolje kod Ovčar banje, dospelo je u posed irskog
kolekcionara Čestera Bitija, a nakon njegove smrti predato je Republici Irskoj.
Tokom
austrougarske ofanzive 1915. austrijska vojska je gađala Beograd artiljerijom
najvećeg kalibra. U granatiranju je stradala zgrada Narodnog muzeja, gde su
uništene brojne slike i skulpture, kao one Roksandića i Meštrovića. Za vreme
okupacije grad je opljačkan, a pod plaštom rekvizicije iznošeno je sve što je
bilo vredno, čak i državna arhiva. U tim vremenima nestale su čuvene slike
Paje Jovanovića, ikone i crteži. Sudbina ovih umetnina nije poznata. Prilikom
nemačkog bombardovanja Beograda 6. aprila 1941., srušena je i Narodna
biblioteka Srbije. Tom prilikom izgorelo je najmanje 300.000 knjiga, više od
1.000 srednjovekovnih rukopisa i neprocenjive štampane knjige. Za vreme
vladavine Ante Pavelića u Hrvatskoj je uništeno i opljačkano oko 460 srpskih
crkava. Ukradene su neprocenjive ikone, knjige i arhive. Iz srpskih crkava i
manastira na teritoriji NDH opljačkano je 40 vagona crkveno-umetničkih
dragocenosti. U Srbiji, nacisti su sistematski i masovno otimali umetničko
blago bogatih Srba i Jevreja. Ove dragocenosti su prodavane u Nemačkoj po
bagatelnim cenama i završavale u državnim i privatnim kolekcijama. Tokom rata u
Hrvatskoj devedestih, iz pravoslavnih crkava i manastira nestalo je oko 7.000
ikona, uništen je veći deo pravoslavnih artefakata, najveći deo srpske
spomeničke građe i oko 3.000 spomenika među kojima su mnogi vezani za
antifašističku borbu Srba. Deo tog kulturnog blaga završio je u privatnim
kolekcijama. Tokom pogroma 2004. na Kosovu je uništeno 35 pravoslavnih
manastira. Za vreme vladavine međunarodnog protektorata na Kosovu razoreno je
oko 150 srpskih pravoslavnih objekata, od kojih je 30 iz 13. ili 14. veka. Ukradeno
je više od 10.000 ikona i artefakata iz srpskih riznica. Sličan umetnički
genocid nije zapamćen u novijoj istoriji. Veliki deo ovog neprocenjivog blaga
završio je na ilegalnom tržištu.
Krajnje je vreme da naša država zatraži svoje kulturno
blago koje se danas nalazi u posedu drugih zemalja, među kojima su i one koje
nam danas drže lekcije o zaštiti kulturnog dobra na Kosovu.
No comments:
Post a Comment