Spomenici srpskim kraljevima, 1. februar 2019.

Dnevnik zabluda

Spomenici srpskim kraljevima

Piše Slobodan Maldini

Bez obzira na inicijative za podizanje spomenika srpskim kraljevima prema originalnom uzoru koji se nalazi u elitnom kraju Pariza na Skveru Aleksandra I Jugoslovenskog kod zgrade Kancelarija francuske vlade, gradski odbornici u Beogradu usvojili su krajem prošle godine Odluku o podizanju spomenika kralju Aleksandru I Karađorđeviću na prostoru između Starog i Novog dvora. Lokacija spomenika je krajnje neprikladna, budući da su na njoj u istorijskom Majskom prevratu tragično izgubili život kralj Aleksandar Obrenović i njegova žena kraljica Draga. Ubistvom srpskog kralja prekinuta je loza dinastije Obrenović koja je vladala Srbijom od sredine 19. veka, a na presto je doveden knez Petar Karađorđević, otac Aleksandra I, koji je dotada živeo kao običan građanin u Ženevi.

Na izbor bizarne lokacije budućeg spomenika Aleksandru I Karađorđeviću bezuspešno su upućene brojne primedbe. Na osnovu studije devedesetogodišnjeg srpskog arhitekte iz Ženeve Predraga S. Petrovića, predlažem celovito rešenje problema postavljanja spomenika srpskim kraljevima u centru Beograda. Umesto Aleksandru I, na prostoru između dvorova treba podići obeležje Milanu I Obrenoviću, prvom kralju novovekovne slobodne Srbije, kraljevine sa svojom zastavom i vojskom. Karađorđevićima, međutim, mesto je na suprotnoj strani Dvorskog parka, naspram Doma narodne skupštine. Ova lokacija prikladna je iz nekoliko razloga: Karađorđe Petrović je izabran na skupštini u Orašcu 14. februara 1804, a njegov sin Aleksandar Karađorđević odabran je za kneza Srbije na narodnoj skupštini održanoj na Vračaru 14. septembra 1842. Izbor Petra I Karađorđevića za kralja potvrdila je Narodna skupština 2/15 juna 1903, a Aleksandru I Narodna skupština dodelila je naziv Viteški kralj Aleksandar I Ujedinitelj.

Na prostoru između ulice Kralja Milana i Trga Nikole Pašića danas postoje spomenici ruskom caru Nikolaju II, postavljen preko puta dva dvora, i srpskom i jugoslovenskom političaru Nikoli Pašiću, na platou istoimenog trga. Između dva dvora logično je da bude podignut spomenik prvom novovekovnom kralju Srbije Milanu I Obrenoviću, okrenut prema istoimenoj ulici. Na drugoj strani dvorske bašte - današnjeg Pionirskog parka - treba podići spomenike srpskim vladarima iz loze Karađorđevića, okrenute prema Domu Narodne skupštine: sinu Karađorđa Petrovića knezu Aleksandru Karađorđeviću, Petru I Karađorđeviću kralju Srba, Hrvata i Slovenaca i kralju Ujedinitelju Aleksandru I Karađorđeviću. Najbolje rešenje spomenika srpskim kraljevima danas se nalazi u Parizu, a izradio ga je prestižni francuski vajar Maksim Real de Sart. Spomenik predstavlja klasičnu kompoziciju sa centralno postavljenim konjem na kojem jaše Aleksandar I, kralj Jugoslavije. Pored konja nalaze se kralj Petar I i maršal Francuske Franše d'Epere.

Na slici: Predlog postavke spomenika srpskim kraljevima arhitekte Predraga S. Petrovića, lična arhiva