Privatni kolekcionari i država

Dnevnik zabluda

Privatni kolekcionari i država

Piše Slobodan Maldini

U derutnoj zgradi budućeg Muzeja grada Beograda koja čeka na rekonstrukciju i adaptaciju održana je izložba umetničkog opusa Radomira Damnjanovića Damnjana "Retrospektiva 1965-2018". Izložbu su priredili poznati srpski kolekcionari Slavica i Daniel Trajković, vlasnici po mnogima najznačajnije umetničke zbirke dela novije istorije srpske umetnosti. Na njoj su predstavili neverovatnih više od 250 najvrednijih Damnjanovih dela iz bogatog opusa nastalog u čak šest decenija stvaralaštva. Izložba je upotpunjena sadržajnom i bogato opremljenom monografijom o poznatom umetniku u izdanju Fondacije "Kolekcije Trajković."

Poznavaoci Kolekcije Trajković i ovog puta su iznenađeni kvalitetom umetnikovog opusa predstavljenog na izložbi, što daleko nadmašuje izložbe koje u Srbiji priređuju institucije u kulturi. Među obimnim i istorijski značajnim izložbama koje su ovi kolekcionari do danas priredili svakako je "Kolekcija Trajković: lična svita" u Muzeju istorije Jugoslavije 2012. ali i predstavljanja Dušana Otaševića, kojim povodom su objavili kvalitetnu monografiju ovog slikara. Kapitalne izložbe poput Damnjanove, ponovo pokreću pitanje marginalnog odnosa države prema nacionalnoj kulturi i u prvi plan postavljaju značaj privatnih inicijativa.

Već decenijama, naša umetnost je suočena sa neodgovarajućim odnosom države. Umetnici su marginalizovani, nedovoljno podržani od zajednice, rade često na ivici egzistencije. Sve veće investicije u srpsku likovnu umetnost proteklih decenija došle su prvenstveno iz inostranstva, a njima su favorizovani umetnici koji šalju političke poruke saglasno politici Zapada. Nasuprot, država se opredeljuje za "svoje ljude", koji rade u "sistemu" uspostavljenom u politizovanim institucijama u kulturi, pre svega u nacionalnim muzejima i centrima za kulturu. Da bi opstali u ovakvoj situaciji,  politički neangažovani umetnici moraju da se prilagođavaju kulturnim obrascima koje im nameće sredina. Preživljavaju samo malobrojni, prvenstveno oni koji su ime izgradili na međunarodnom planu, višedecenijskim radom.

U situaciji dominantnog političkog uticaja u kojoj vladaju državni klanovi, nestručni i priučeni "radnici u kulturi", opstanak srpske likovne umetnosti održavaju privatni kolekcionari. Zato nije čudo da privatne kolekcije sadrže dela značajnija i vrednija po obimu i kvalitetu od najvećih, znamenitih državnih institucija. Izložbe poput onih koje su priredili Trajkovići, država nikada neće moći da ostvari samostalno, ni po vrednosti predstavljenih umetnički dela, ni po njihovom opsegu. Pre svega, zbog nepostojanja dovoljnog broja vrednih umetničkih dela koja može da predstavi, budući da država decenijama izdvaja ekstremno niska sredstva za njihov otkup, ali i zbog nepostojanja osnovne strategije kojom će sačuvati naše nacionalno umetničko nasleđe.

Na fotografiji: Damnjan: Mrtva priroda sa flašama, iz Kolekcije Trajković