Friday 8 March 2019

Zaštićena i loša arhitektura, Večernje novosti, 8. mart 2019.




Dnevnik zabluda

Zaštićena i loša arhitektura

Piše Slobodan Maldini

Beogradsko stambeno naselje Cerak Vinogradi autora arhitekata Milenije i Darka Marušića i Nedeljka Borovnice nedavno je postalo prva savremena urbana celina koja je proglašena kulturnim dobrom i stavljena pod zaštitu države. Osim nje, pod zaštitu su na predlog Zavoda za zaštitu spomenika kulture Beograda stavljene i zgrade: Dom zadruga arhitekte Dimitrija M. Leka u Makedonskoj 21, "Zgrada sa slikarskim ateljeima" autora Miroslava Jovanovića u Pariskoj 14, Dom Udruženja inženjera i tehničara u ulici Kneza Miloša 7, Dom radničke komore u Nemanjinoj 28. Zaštićene su i Srpska škola u Batajnici i Stara osnovna škola na Bežaniji.

Nadam se da primer stambenog naselja Cerak Vinogradi predstavlja početak prakse zaštite kvalitetnih savremenih arhitektonskih dela. Jer, postoji mnogo kulturno-istorijski značajnih građevina koje iz nekih razloga nisu dospele na listu zaštićenih, ili su čak bile na njoj, ali su doživele rušenje. Poznati beogradski slučajevi su: upravna zgrada "Ikarus", zgrada u Durmitorskoj 16, blok nekadašnje Ambasade SAD, stara zgrada Ambasade Nemačke, mnoge vile na Dedinju. Najvrednija zdanja modernista Dušana Babića i Milana Zlokovića nestala su ili uništena nestručnom dogradnjom. Ali, šta je sa lošim arhitektonskim objektima, koji su neretko nastali na mestu srušenih dragulja? Kakav je odnos struke prema njima?

Ukoliko bi danas sačinili bazu podataka loših izgrađenih arhitektonskih objekata u Srbiji, većina postojećih bila bi svrstana u ovu kategoriju. U eri kada investitori predatori otimaju kvalitetne lokacije da bi na njima gradili i skupo prodavali svoje arhitektonsko smeće, mnogi njihovi objekti zaslužuju opis "loših za život i rad". Ali, u ovoj grupi su i monstruozna, nehumana stambena naselja iz vremena sedamdesetih: Istočna kapija Beograda Vere Ćirković i Milutina Jerotijevića, Julino brdo Milana Lojanice, Predraga Cagića i Borivoja Jovanovića, Bežanijski blokovi (Blokovi 61-64) pomenutih autora Milenije i Darka Marušića i brojna druga. Lista loše arhitekture sadržala bi imena autora i njihove objekte, uz preporuku da budu rekonstruisani, a mnogi i srušeni, jer su život i rad u njima ispod nivoa humanosti. Sa ovakvom karakterizacijom, mnogi novosagrađeni objekti ostali bi bez kupaca, a njihova upotreba bila bi pod znakom pitanja.

Kada je 1995. po projektima Marija Jobsta građena benzinska stanica na elitnoj novobeogradskoj lokaciji poznata kao "Dejtonka", da bi pumpa uopšte bila predmet razgovora sa urbanistima, osnovni uslov bilo je njeno vhunsko arhitektonsko oblikovanje. 2015, i pored apela struke da ova jedinstvena i čuvena građevina bude stavljena na listu zaštićenih, srušili su je novi vlasnici i na tom mestu podigli arhitektonski bezvrednu, tipsku benzinsku stanicu. Ovu novu, bezličnu, lošu građevinu, trebalo bi što pre srušiti.

Na slici: Cerak Vinogradi (levo) i Blok 63 (desno), foto lična arhiva

No comments:

Post a Comment