Dnevnik zabluda
Zaštićena i loša arhitektura
Piše Slobodan Maldini
Beogradsko stambeno naselje Cerak Vinogradi autora arhitekata
Milenije i Darka Marušića i Nedeljka Borovnice nedavno je postalo prva savremena
urbana celina koja je proglašena kulturnim dobrom i stavljena pod zaštitu
države. Osim nje, pod zaštitu su na predlog Zavoda za zaštitu spomenika kulture
Beograda stavljene i zgrade: Dom zadruga arhitekte Dimitrija M. Leka u
Makedonskoj 21, "Zgrada sa slikarskim ateljeima" autora Miroslava
Jovanovića u Pariskoj 14, Dom Udruženja inženjera i tehničara u ulici Kneza
Miloša 7, Dom radničke komore u Nemanjinoj 28. Zaštićene su i Srpska škola u
Batajnici i Stara osnovna škola na Bežaniji.
Nadam se da primer stambenog naselja Cerak Vinogradi predstavlja
početak prakse zaštite kvalitetnih savremenih arhitektonskih dela. Jer, postoji
mnogo kulturno-istorijski značajnih građevina koje iz nekih razloga nisu
dospele na listu zaštićenih, ili su čak bile na njoj, ali su doživele rušenje. Poznati
beogradski slučajevi su: upravna zgrada "Ikarus", zgrada u
Durmitorskoj 16, blok nekadašnje Ambasade SAD, stara zgrada Ambasade Nemačke, mnoge
vile na Dedinju. Najvrednija zdanja modernista Dušana Babića i Milana Zlokovića
nestala su ili uništena nestručnom dogradnjom. Ali, šta je sa lošim
arhitektonskim objektima, koji su neretko nastali na mestu srušenih dragulja?
Kakav je odnos struke prema njima?
Ukoliko bi danas sačinili bazu podataka loših izgrađenih
arhitektonskih objekata u Srbiji, većina postojećih bila bi svrstana u ovu kategoriju.
U eri kada investitori predatori otimaju kvalitetne lokacije da bi na njima
gradili i skupo prodavali svoje arhitektonsko smeće, mnogi njihovi objekti
zaslužuju opis "loših za život i rad". Ali, u ovoj grupi su i
monstruozna, nehumana stambena naselja iz vremena sedamdesetih: Istočna kapija
Beograda Vere Ćirković i Milutina Jerotijevića, Julino brdo Milana Lojanice,
Predraga Cagića i Borivoja Jovanovića, Bežanijski blokovi (Blokovi 61-64)
pomenutih autora Milenije i Darka Marušića i brojna druga. Lista loše
arhitekture sadržala bi imena autora i njihove objekte, uz preporuku da budu
rekonstruisani, a mnogi i srušeni, jer su život i rad u njima ispod nivoa
humanosti. Sa ovakvom karakterizacijom, mnogi novosagrađeni objekti ostali bi
bez kupaca, a njihova upotreba bila bi pod znakom pitanja.
Kada je 1995. po projektima Marija Jobsta građena
benzinska stanica na elitnoj novobeogradskoj lokaciji poznata kao
"Dejtonka", da bi pumpa uopšte bila predmet razgovora sa urbanistima,
osnovni uslov bilo je njeno vhunsko arhitektonsko oblikovanje. 2015, i pored apela
struke da ova jedinstvena i čuvena građevina bude stavljena na listu
zaštićenih, srušili su je novi vlasnici i na tom mestu podigli arhitektonski
bezvrednu, tipsku benzinsku stanicu. Ovu novu, bezličnu, lošu građevinu,
trebalo bi što pre srušiti.
Na slici: Cerak Vinogradi (levo) i Blok 63 (desno), foto lična arhiva
No comments:
Post a Comment