Dnevnik zabluda
Spomenici i hipoteke
Piše Slobodan Maldini
Njujorški Muzej Moderne umetnosti 15. jula otvara izložbu
pod nazivom "Prema utopiji od betona: arhitektura u Jugoslaviji,
1948-1980". Na prvom velikom predstavljanju arhitekture socijalističke
Jugoslavije, na više od 400 crteža,
modela, fotografija i filmskih traka skupljenih iz raznih izvora, muzej na
jedinstven način otkriva neverovatnu istoriju arhitekture našeg regiona.
Posebna pažnja posvećena je hipoteci prošlosti - spomenicima podignutim u
sećanje na Narodnooslobodilačku brbu i žrtve Drugog svetskog rata. Prvu izložbu
koja na jednom mestu okuplja predstavnike arhitekture Jugoslavije od njenog
raspada, priredili su glavni kustos Martino Stierli i gostujući kustos Vladimir
Kulić. Ona pokazuje povećano interesovanje Zapada za socijalističku arhitekturu
naše nekadašnje domovine. Međutim, kako se odnosimo prema svojoj spomeničkoj
ostavštini?
Nasuprot hipotekama spomenika prošlosti sa njujorške
izložbe, nedavno je na Zlatiboru održana protestna šetnja građana od centra naselja
do Spomen - obeležja poginulim borcima u Drugom svetskom ratu na Šumatnom brdu,
zbog hipoteke iz sadašnjosti. Prema tvrdnji lokalnog povereništva stranke SNS, opštinska
vlast Čajetine je parcelu na kojoj se nalazi spomenik "sramno stavila pod
hipoteku zbog dobijanja kredita za izgradnju panoramske žičare, a budući da
spomenik nema status kulturnog dobra, postoji bojazan da će lokalna vlast moći
da ga sruši i tu podigne hotel". Ovu tvrdnju demantovala je Opština
Čajetina, odgovorivši da je hipoteka ustanovljena na "deo navedene parcele
koji ima komercijalnu vrednost, a ne na spomenik".
Obeležje koje sadrži hipoteku budućnosti uskoro će biti
postavljeno u Beogradu. Patrijarh Srpske pravoslavne crkve Pavle dobiće svoj
spomenik. Sa obrazloženjem da je "patrijarh bio skroman i često se vozio
tramvajima", za spomenik je odabrana nereprezentativna lokacija tramvajske
okretnice, kod Tašmajdanskog parka za pse. Pokušavši da izrazi skromnost kao patrijarhovu
vrlinu, autor vajar Zoran Maleš oblikovao je skulpturu koji izaziva podeljena
mišljenja, od oduševljenja do stava da je patrijarh predstavljen kao
"običan odrpanac ". Patrijarh Pavle je zaslužio spomenik u Beogradu,
u to nema sumnje. Ali, da li je prikladno ovekovečiti ga u obličju ubogog prosjaka
na tramvajskoj stanici? Današnja crkva daleko je od one koju je duhovni vođa poznavao.
U njoj odavno skromnost ne predstavlja vrlinu. Nekadašnju produhovljenu
čvrstinu patrijarha u umerenosti danas neki predstavnici crkve smatraju slabošću.
Materijalno siromaštvo je prezreno, a samilost zaboravljena. Još odzvanjaju
davne patrijarhove reči koje je izgovorio videvši skupe, luksuzne automobile
ispred Patrijaršije u kojima paradiraju crkveni velikodostojnici: "O, bog
ga video, čime bi li se tek naše vladike vozile da se nisu zavetovale na
skromnost!"
Na slici: Spomenik patrijarhu Pavlu, lična arhiva
No comments:
Post a Comment