Francusko-srpske kulturne veze

Dnevnik zabluda

Francusko-srpske kulturne veze

Piše Slobodan Maldini

Nedavnu izjavu francuskog predsednika Emanuela Makrona da nije trenutak za proširenje EU i primanje novih članica Zapadnog Balkana, mediji u Srbiji videli su kao obeshrabrujuću za napore Srbije da postane član evropske porodice. Iako unapređuje odnose sa Francuskom, Srbija odavno ovu zemlju ne vidi kao svog čvrstog političkog saveznika. Međutim, postoji duga istorija francusko-srpskih veza, koja je ostavila vidljiv trag u kulturi.

Veliki je broj poznatih Srba koji su svoj nacionalni renome izgradili u svetskoj prestonici umetnosti - Parizu. U drugoj polovini 19. v, tu su aktivni slikari Stevan Todorović, Paja Jovanović, Marko Murat, a početkom 20. v. slikar Đorđe Mihajlović. Na srpskom vojničkom groblju u Tijeu sahranjen je slikar Rista Vukanović. Ratne 1916. u Nici je osnovana prva Srpska gimnazija, a kasnije i druga u Bolijeu.

U Parizu tokom dvadesetih godina stvaraju: vajar Đorđe Jovanović, slikari Miloš Golubović, Ana Marinković, Milan Milovanović, Nadežda Petrović, Moša Pijade. U gradu svetlosti živeli su i vajar Ivan Meštrović, arhitekta Momir Korunović, slikari Petar Dobrović, Jovan Bijelić, vajari Dragomir Arambašić, Sreten Stojanović, književnik Rastko Petrović. U ateljeu kubiste Andre Lota stasali su Sava Šumanović, Milan Konjović, Zora Petrović. Tu su stvarali Milo Milunović, Petar Lubarda, Bora Baruh, nadrealista Moni de Buli, zenitisti Ljubomir i Branislav Micić, koji je uređivao slovenske avangardne časopise "Tank" i "Revi anternasional aktiv". Nadrealista i narodni heroj Koča Popović studirao je filozofiju na Sorboni, gde se priključio Bretonovom nadrealističkom pokretu i pisao kritike za "Pari-Soar". Na Sorboni se školovao i nadrealista Oskar Davičo.

Komandant francuskog Pokreta otpora u Drugom svetskom ratu, slikar Marko Čelebonović je živeo u Sen Tropeu, gde je okupljao srpske umetnike. U Parizu je 1970. u siromaštvu umro doktor sa Sorbone, arhitekta Milutin Borisavljević. U drugoj polovini 20. veka u Francuskoj stvaraju slikari: Mladen Josić, Mića Popović i Vera Božičković Popović, Ljuba Popović, Vladimir Veličković, književnik Danilo Kiš, arhitekta Aljoša Josić i mnogi drugi.

U toku je rekonstrukcija Spomenika zahvalnosti Francuskoj na beogradskom Kalemegdanu. Skulpturu je izradio Ivan Meštrović, a postavljena je 1930. u znak prijateljstva Srbije i Francuske u Prvom svetskom ratu. Tokom NATO agresije 1999. spomenik je ispisan grafitima antifrancuske sadržine i prekriven crnim platnom. Nažalost, u Srbiji je malo poznat konjanički spomenik kralju Aleksandru I Karađorđeviću francuskog skulptora Real de Sarta podignut 1936. u Parizu. Pored Aleksandra I, na njemu su predstavljeni kralj Petar I Karađorđević, maršal Francuske Franše d'Epere, vojvode Petar Bojović i Živojin Mišić, srpska majka sa detetom i srpski seljak.

Na fotografiji: Pariski i beogradski spomenik, lična arhiva