Friday 19 January 2018

Kulturna baština, Večernje novosti, 19. januar 2018.



Dnevnik zabluda

Kulturna baština

Piše Slobodan Maldini

Slovenija je Srbiji nedavno uputila zahtev kojim potražuje više od 300 umetničkih dela i istorijskih predmeta iz zbirki srpskih muzeja, zvaničnih rezidencija i državnih ustanova. Ova apsurdna lista sastavljena je na osnovu jednostranog viđenja da su autori tih dela Slovenci ili da je Slovenija zemlja njihovog porekla. Na listi se nalaze i tridesetak dela iz zbirke Muzeja savremene umetnosti u Beogradu, bez obzira što muzej poseduje kompletnu dokumentaciju koja potvrđuje legalno vlasništvo. Tu su i portret srpske slikarke Nadežde Petrović autora Slovenca Ivana Grohara, original jugoslovenskog filma "Bitka na Neretvi", zapisi "Filmskih novosti", poštanska kočija, čak i lokomotiva iz 1884. iz Železničkog muzeja u Beogradu! Svoj zahtev Slovenija temelji na Sporazumu o pitanjima sukcesije iz 2001, iako je rok za isticanje potraživanja istekao pre 12 godina.

Hrvatska od Srbije potražuje srpsku kulturnu baštinu iz manastira i crkava Srpske pravoslavne crkve u Hrvatskoj koja je spasena od uništenja, najviše tokom operacija "Oluja" i "Bljesak". Na hrvatskoj listi nalaze se oko 1.000 srpskih kulturnih dobara. Ali, bezbrojna dela koja predstavljaju svedočanstva o srpskom postojanju, Hrvatska je iskorenila u nepovrat, kao ona iz miniranih i spaljenih Vladičanskog dvora i crkve u Pakracu. Ono što nije spaseno donošenjem u Srbiju, uništeno je ili nestalo u ratnom vihoru, kao na primer 7.000 ikona, bogoslužbene knjige i obimna arhivska građa. Tokom poslednjeg rata, u Hrvatskoj su spaljene jedinstvene srpske crkve brvnare u Rastovcu i Donjoj Rašenici kao i u Buzeti kod Gline sa početka 18. v, sve pod zaštitom Unesko-a. Konačna lista razorenih srpskih crkava je duga, a prati je neprocenjiva galerija srpskih pravoslavnih ikona iz perioda od 15. do 20. veka.

Istu sudbinu već je jednom doživela srpska kulturna baština u ustaškom pogromu Nezavisne države Hrvatske za vreme Drugog svetskog rata. Tada su srpske crkve na teritoriji NDH opljačkane do golih zidova i spaljene, među kojima i manastiri na Fruškoj Gori. I pored brojnih posleratnih zahteva da se oteta kulturna dobra vrate u Srbiju, u velikoj meri to nije učinjeno, a najveći deo tih bogatstava zadržan je u Hrvatskoj.

Na hiljade starih srpskih rukopisa, retkih knjiga, relikvija, umetničkih dela i dokumenata nalaze se danas u bespravnom posedu izvan Srbije. Ovo kulturno blago krasi strane muzeje, biblioteke i privatne zbirke, istovremeno iščezavajući iz kolektivne srpske svesti. Srbija nikada nije imala nacionalnu instituciju čiji je jedini zadatak da traga za neporocenjivom kulturnom baštinom izvan zemlje. Nasuprot velikim nacijama koje imaju ustanove za istraživanje i prikupljanje nacionalnog blaga van matice, Srbija nema specijalizovano telo koje proučava srpsko kulturno blago u inostranstvu, zbog čega ono nestaje u nepovrat.


Na slici: Crkve u Buzeti i Donjoj Rašenici, lična arhiva

No comments:

Post a Comment