Saturday 14 November 2015

Slobodan Maldini: Oteto kulturno blago, "Večernje novosti", 14. novembar 2015.



Dnevnik zabluda

Oteto kulturno blago

Piše Slobodan Maldini

U novijoj istoriji, Srbija je prošla kroz brojne ratove. Oni su ostavili dubok trag u našoj kulturi. U njima smo izgubili veliki broj kulturno-istorijskih spomenika, kao nijedna država u regionu. Naši vredni spomenici su uništeni u granatiranju, bombardovanju, ili su oteti i odneti iz zemlje. Imao sam priliku da vidim tzv. "Minhenski psaltir", najraskošniju srpsku rukopisanu knjigu iz 14. veka. Nju je tokom Velikog bečkog rata 1688. oteo jedan bavarski oficir iz fruškogorskog manastira Privina glava. Danas je ona deo kolekcije Bavarske biblioteke iz Minhena. "Nikoljsko jevanđelje" iz 13. veka (na slici), vlasništvo manastira Nikolje kod Ovčar banje, dospelo je u posed irskog kolekcionara Čestera Bitija, a nakon njegove smrti predato je Republici Irskoj.

Tokom austrougarske ofanzive 1915. austrijska vojska je gađala Beograd artiljerijom najvećeg kalibra. U granatiranju je stradala zgrada Narodnog muzeja, gde su uništene brojne slike i skulpture, kao one Roksandića i Meštrovića. Za vreme okupacije grad je opljačkan, a pod plaštom rekvizicije iznošeno je sve što je bilo vredno, čak i državna arhiva. U tim vremenima nestale su čuvene slike Paje Jovanovića, ikone i crteži. Sudbina ovih umetnina nije poznata. Prilikom nemačkog bombardovanja Beograda 6. aprila 1941., srušena je i Narodna biblioteka Srbije. Tom prilikom izgorelo je najmanje 300.000 knjiga, više od 1.000 srednjovekovnih rukopisa i neprocenjive štampane knjige. Za vreme vladavine Ante Pavelića u Hrvatskoj je uništeno i opljačkano oko 460 srpskih crkava. Ukradene su neprocenjive ikone, knjige i arhive. Iz srpskih crkava i manastira na teritoriji NDH opljačkano je 40 vagona crkveno-umetničkih dragocenosti. U Srbiji, nacisti su sistematski i masovno otimali umetničko blago bogatih Srba i Jevreja. Ove dragocenosti su prodavane u Nemačkoj po bagatelnim cenama i završavale u državnim i privatnim kolekcijama. Tokom rata u Hrvatskoj devedestih, iz pravoslavnih crkava i manastira nestalo je oko 7.000 ikona, uništen je veći deo pravoslavnih artefakata, najveći deo srpske spomeničke građe i oko 3.000 spomenika među kojima su mnogi vezani za antifašističku borbu Srba. Deo tog kulturnog blaga završio je u privatnim kolekcijama. Tokom pogroma 2004. na Kosovu je uništeno 35 pravoslavnih manastira. Za vreme vladavine međunarodnog protektorata na Kosovu razoreno je oko 150 srpskih pravoslavnih objekata, od kojih je 30 iz 13. ili 14. veka. Ukradeno je više od 10.000 ikona i artefakata iz srpskih riznica. Sličan umetnički genocid nije zapamćen u novijoj istoriji. Veliki deo ovog neprocenjivog blaga završio je na ilegalnom tržištu.


Krajnje je vreme da naša država zatraži svoje kulturno blago koje se danas nalazi u posedu drugih zemalja, među kojima su i one koje nam danas drže lekcije o zaštiti kulturnog dobra na Kosovu.

No comments:

Post a Comment